Każdy moment jest dobry na zdobywanie i uzupełnianie wiedzy dotyczącej żeglarstwa. Żeby połączyć przyjemne z pożytecznym, warto się zastanowić nad zdobyciem lub poszerzeniem uprawnień żeglarskich, a więc nad nowym patentem. Mamy dziś w tym zakresie dużo opcji – można ubiegać się o patent PZŻ, chorwacki Voditelij Brodice, brytyjski RYA i jeszcze kilka innych. Który z nich zapewni nam najwięcej możliwości?
Doświadczenie, umiejętności i uprawnienia – te trzy dziedziny wiedzy żeglarskiej powinny być rozwijane przez wszystkie osoby, które planują prowadzenie lub już prowadzą rejsy w charakterze skipera lub sternika (kapitana). W ostatnim czasie w Polsce nastąpiły pewne zmiany w przepisach dotyczących żeglujących w takim charakterze. W marcu 2018 r. wprowadzono nowe rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej dotyczące wymagań względem członków załóg i kapitanów rejsów komercyjnych. Dokument ten wskazuje wyraźnie, w jakim kierunku warto rozwijać swe umiejętności, szczególnie decydując się na prowadzenie rejsów komercyjnych (http://dziennikustaw.gov.pl/du/2018/490/1).
W najbardziej niekorzystnych interpretacjach rozporządzenia, komercyjnym rejsem jest taki, w którym sternik nie uczestniczy w pełni w składkach i wydatkach na jacht, jak również ten, w którym zarabia on na rejsie.
I stąd prosty wniosek – chcąc prowadzić jacht, trzeba zdobywać doświadczenia, rozwijać umiejętności i rozszerzać uprawnienia!
Każdy rozsądnie myślący człowiek zgodzi się z twierdzeniem, że to praktyka czyni mistrza. Jednak gdzie możemy praktykować żeglarstwo, jeśli za oknem taka a nie inna pogoda? Jeszcze niedawno zimę traktowaliśmy jako martwy sezon, teraz mamy do wyboru liczne profesjonalne rejsy stażowe na akwenach gdzie podczas polskiej zimy panują zupełnie niezłe warunki do żeglowania. Mamy do wyboru rejsy dające nie tylko czynny wypoczynek na wymagających wodach, ale też uczące aktywnie żeglarstwa. Coraz szersza oferta w tym zakresie pozwala wybrać naprawdę sporo ciekawych i urozmaiconych szkoleń. Jednak pamiętajmy, że nie każdy rejs zapewni to samo doświadczenie, choć tak to może wyglądać na papierze.
Mamy do wyboru coraz więcej szkół prowadzących profesjonalne szkolenia na wszystkich poziomach bardzo wielu systemów szkoleniowych, i to bez gwarancji zdania egzaminu. Przecież podczas szkolenia zdobywamy umiejętności niezbędne dla bezpieczeństwa, egzamin musi więc sprawdzić, czy je zdobyliśmy. Kiedy zabierzecie na morze najbliższych, możecie żałować, jeśli szkolenie i egzamin nie były sprawiedliwe i wymagające. Powinniście zawsze umieć zadbać o bezpieczeństwo osób, które z wami płyną. Zadbajcie żeby nie było wtedy za późno na naukę. A niezbędną do tego podstawą powinno być posiadanie odpowiednich uprawnień.
Do wyboru mamy dziś kilka systemów szkoleniowych, a tym samym kilka patentów i uprawnień pozwalających na prowadzenie jachtów. Omówimy najważniejsze i najbardziej popularne z nich.
Większość krajów Europy ma własne systemy szkoleniowe, jednak w każdym państwie patenty różnią się wymaganiami dotyczącymi ich zdobycia oraz uprawnieniami, jakie oferują. W większości krajów (m.in. w Polsce w systemie PZŻ) egzaminy należy zdawać w języku narodowym, ale nie wszędzie tak jest. W Chorwacji i Grecji możemy zdać egzamin na patent w języku angielskim lub nawet polskim. Dzięki temu ułatwieniu wielu Polaków pływających po Morzu Adriatyckim wybiera te uprawnienia. W krajach leżących nad Morzem Adriatyckim najlepiej rozpoznawalnymi i akceptowanymi są oczywiście narodowe patenty miejsc gdzie pływamy.
Często też na morzu spotyka się żeglarzy z patentami wystawionymi w innych krajach. Nie da się jednoznacznie określić, czy są one gorsze czy lepsze, bardzo często bowiem znacząco różnią się związane z nimi systemy szkoleniowe. Wiadomo – to nie uprawnienia czynią sternika, jednak bez nich nie wolno pływać. Egzaminy są po to, żeby doświadczenie i wiedzę sterników potwierdzić obiektywnie.
Musimy pamiętać że oba patenty, polski i chorwacki, na poziomie sternika pozwalają tylko na prowadzenie rejsów na użytek własny, niekomercyjny. Do rejsów komercyjnych niezbędne są w Polsce osobne uprawnienia, które można uzyskać w Akademii Morskiej w Gdyni. Są one jednak dość kosztowne, a do ich zdobycia niezbędne jest także wielomiesięczne doświadczenie na jednostkach powyżej 15 m (szczegóły na stronie szkoły: http://morska.edu.pl/pl/page/163/lista-kursow-zeglarskich).
W systemie chorwackim patent C Voditelj Brodice (odpowiednik Polskiego Kapitana Jachtowego) pozwala natomiast prowadzić jachty do celów komercyjnych do 30 ton brutto.
Warto pamiętać, że zdecydowana większość krajów, które przyjęły Rezolucję nr 40 Europejskiej Komisji Gospodarczej zawierającą wymagania odnośnie międzynarodowych kompetencji w zakresie żeglarstwa rekreacyjnego, może wydawać na podstawie licencji krajowych Międzynarodowy Certyfikat Kompetencji – ICC (International Certificate of Competence). Certyfikat ten dotyczy żeglarstwa rekreacyjnego, jednak jest wymagany także przez wiele firm zatrudniających żeglarzy i sterników. Zatem w wielu krajach możemy się spotkać ze zunifikowanym świadectwem ICC, a docelowo ten certyfikat ma być wymagany do czarteru i ubezpieczeń we wszystkich krajach, które przyjęły rezolucję 40. Niestety, Polska jej nie przyjęła i nie możemy starać się o ratyfikację patentów PZŻ do ICC.
Dalej przedstawiamy zestawianie polskiego systemu PZŻ i chorwackiego systemu Voditelj Brodice. Źródłem danych są oficjalne strony obu systemów szkoleniowych.
Coraz popularniejsze są systemy szkoleniowe międzynarodowych federacji szkół, z których najbardziej znane w Europie brytyjskie RYA i ISSA. Oprócz uprawnień odpowiadającym naszym i chorwackim patentom (patrz tabela), przyznają one także certyfikaty potwierdzające podstawowe umiejętności żeglarskie czy też zaświadczające o tym, że ich posiadacz może pełnić funkcję wyszkolonego członka załogi (kolejno „Crew Yacht” w ISSA oraz „Start Yachting” i „Competent Crew” w RYA).
Z kolei osoby planujące żeglować po wodach Stanów Zjednoczonych powinny wiedzieć, że podobnie jak w Polsce, nie przyjęto tam Rezolucji nr 40 i nie można w USA uzyskać uprawnień ICC. Firmy czarterowe ich nie wymagają, choć są one przy wynajmowaniu jachtu mile widziane.
W Stanach Zjednoczonych dużą popularność uzyskał system szkoleniowy ASA (American Sailing Association https://asa.com/). Ponieważ w USA trudno ratyfikować uprawnienia do ICC, żeby współpracować z europejskimi firmami czarterującymi, wprowadzono nowy Międzynarodowy Certyfikat Biegłości (International Proficiency Certificate, IPC), który można uzyskać na podstawie uprawnień ASA.
Amerykański Certyfikat IPC, podobnie jak Europejski Certyfikat ICC, ma być docelowo wymagany przez wszystkie firmy czarterowe i ubezpieczeniowe. Dzięki niemu być może uda się w Europie i Ameryce osiągnąć porównywalne doświadczenie, umiejętności i wiedzę na wszystkich poziomach uprawnień.
Opublikowane zestawianie wymagań systemu ISSA i RYA na podstawie oficjalnych stron obu systemów szkoleniowych.